Tập trung giải quyết các vấn đề cấp bách về môi trường

Tại Kỳ họp thứ Nhất của Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 16/2021/QH15 ngày 27/7/2021 về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021-2025, trong đó đã đề ra 5 chỉ tiêu môi trường, gồm: tỷ lệ sử dụng nước sạch, hợp vệ sinh ở thành thị và nông thôn; tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị; tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung; tỷ lệ cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý; và tỷ lệ che phủ rừng.

Trong đó, chỉ tiêu về tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị và chỉ tiêu về tỷ lệ che phủ rừng đã được đưa vào kế hoạch hằng năm.

ĐBQH Nguyễn Tuấn Anh (Hậu Giang) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Báo cáo số 133/BC-CP ngày 10/3/2025 của Chính phủ về công tác bảo vệ môi trường năm 2024 gửi Quốc hội tại Kỳ họp này và ý kiến thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tại Báo cáo số 3623/BC-UBKHCNMT15 cho thấy, các chỉ tiêu môi trường trong kế hoạch kinh tế - xã hội nhiệm kỳ này cơ bản đã đạt hoặc vượt so với yêu cầu. Như vậy, câu hỏi được đặt ra là có cần tiếp tục đề xuất những chỉ tiêu này để thực hiện trong giai đoạn tới hay không?

Trong bối cảnh các địa phương, cơ quan, đơn vị đang tích cực chuẩn bị, hoàn thiện dự thảo văn kiện đại hội Đảng bộ các cấp và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, với quan điểm chỉ đạo là: “phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm”, thì việc Quốc hội và Chính phủ có định hướng để xây dựng hệ thống các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, trong đó có chỉ tiêu môi trường là rất cần thiết.

Vì vậy, tôi xin nêu một số thực tiễn bất cập và đề xuất hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu môi trường.

Thứ nhất, theo cáo của số 133 của Chính phủ, hiện vẫn còn nhiều vấn đề môi trường nổi cộm trong thực tiễn nhưng chưa có chỉ tiêu kế hoạch để phấn đấu và giám sát thực hiện.

Cụ thể là: tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp so với lượng được thu gom mới chỉ đạt 63% (so với mục tiêu cần giảm dưới 50% năm 2030 và dưới 10% năm 2050); tỷ lệ cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đi vào hoạt động mới chỉ đạt 31,5% (so với mục tiêu cần đạt năm 2030 là 100%); tỷ lệ nước thải sinh hoạt được thu gom, xử lý mới đạt khoảng 18% (so với mục tiêu cần đạt 50% năm 2030), tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn đang gia tăng nhưng chưa có chỉ tiêu giám sát.

Thứ hai, việc xây dựng các chỉ tiêu môi trường cấp bách nêu trên thành chỉ tiêu pháp lệnh là giải pháp rất quan trọng, nhằm nâng cao trách nhiệm, huy động và tập trung nguồn lực của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương trong việc giải quyết các vấn đề cấp bách về môi trường.

Cần bổ sung mới các chỉ tiêu môi trường cho giai đoạn 2025-2030

Từ những phân tích nêu trên, tôi kiến nghị Quốc hội và Chính phủ chỉ đạo xây dựng hệ thống chỉ tiêu môi trường theo hướng sau đây:

Một là, đối với 5 chỉ tiêu môi trường trong kế hoạch kinh tế - xã hội nhiệm kỳ này, tôi kiến nghị chỉ tiếp tục theo dõi đối với 2 chỉ tiêu là: tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn; tỷ lệ che phủ rừng; không tiếp tục theo dõi 3 chỉ tiêu còn lại.

Hai là, bổ sung mới các chỉ tiêu cho giai đoạn 2025-2030 bao gồm: tỷ lệ nước thải sinh hoạt được thu gom, xử lý đạt 50%; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp so với lượng chất thải được thu gom giảm dưới 50%; tỷ lệ cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung vận hành đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường đạt 100%.

Ngoài ra, nên nghiên cứu, xem xét chỉ tiêu đánh giá mức độ cải thiện chất lượng môi trường không khí ở các đô thị lớn và chỉ tiêu tỷ lệ người dân được sử dụng nước sinh hoạt theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế.

Để thực hiện mục tiêu “phát triển kinh tế phải gắn với bảo vệ môi trường” thì việc rà soát và đề xuất các chỉ tiêu môi trường phù hợp cho giai đoạn tới là rất cần thiết, chỉ bằng cách đặt nhiệm vụ bảo vệ môi trường cấp bách thành chỉ tiêu pháp lệnh mới nâng cao được trách nhiệm bảo vệ môi trường của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương.

Việc hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu môi trường không chỉ là cơ sở để cử tri và nhân dân theo dõi, giám sát mà còn là giải pháp căn cơ để thực hiện mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.